صحبت کردن، بخشی از فعالیت های طبیعی انسان است.مابه ندرت به درجه اهمیت آن می اندیشیم در واقع آدمهایی که خیلی حرف می زنند کمترهم می اندیشند! در برقراری تماس مکالمه ای با دوستان وافراد اجتماع معمولاً احساس زحمتی نمی نمائیم . وحتی تصور این که ممکن است کسی در مکالمه اجتماعی دچار اشکال شود به ذهن ما کمتر خطور می کند.در این رابطه ، بیشتر افراد معمولاً فقط زمانی احساس ضعف و نارسائی در تکلم می نمایند که لازم می آید برای جمعیتی سخنرانی نموده ویا باشخص بسیار مهمی صحبت نمایند.
زبان وسیله بیان عقاید ونظرات است که به کمک علائم وبر طبق قواعد ودستور زبان وعلم معانی بکار میرود.زمانی زبان دچار نقص ونارسائی می شود که بگونه ای ، صحبت کردن برخلاف قواعد دستوری باشد ، یا غیره مفهوم باشد ویا از نظر شخصی یا فرهنگی مطلوب نباشد ، ویا اینکه دستگاه صوتی (زبانی)مورد سوء استفاده واقع گردد(بدزبانی).
به هنگام تولد گریه تنها صدائی است که از کودک شنیده میشود به تدریج ازهمین گریه وصدای اولیه ظرف چند سال کودک انسان در حال طبیعی براساس قواعد دستوری وفهم مطالب وانتخاب کلمات وعلامت مناسب و000 ازعهده سخن گفتن بخوبی بر می آید.
کودک معمولا در حدود 12 ماهگی اولین کلمات را بر زبان میراند وحدود 18 ماهگی تا 2 سالگی اولین جملات ساده وابتدائی را می سازد،و بتدریج قادر به سخن گفتن وبیان نظرات خود و درک مطالب ومفاهیمی که در صحبت ومنظور دیگران نهفته است میگردد. چنانچه در حدود سنین فوق بطور طبیعی وعادی نتواند در بیان مقصود خود ازکلمات وجملات متناسب استفاده نماید و همچنین مشکلاتی در فهم مطالب داشته باشد ویا بعبارت ساده تر دیر زبان باز کند احتمالاًاز نظر گویائی دچار نارسائی ها واختلالاتی شده اسj.
لکنت زبان
لکنت زبان عمدتاً وبطور کلی بجز در موارد استثنائی در دوران خرد سالی آغاز شده ویک پدیده خاص دوران کودکی است0 معمولاً از سنین 2 تا 4 سالگی شروع می شود . وتقریباً از هر صد کودک یک نفر مبتلا به لکنت زبان است وتقریباً80 درصد ازکودکانی که به نحوی مبتلا به لکنت زبان بوده اند بتدریج مانند افراد دیگر بطور طبیعی صحبت مینمایند. لذا لکنت زبان از مهمترین ومتداول ترین انواع اختلالات تکلمی است در سنین 6 و7سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه می باشد ،به لحاظ ویژگی های عاطفی وسازگاریهای اجتماعی خاص این دوره ، موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی می باشند 0 گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلاًبه نحوی لکنت زبان داشته اند دچار لکنت زبان می شوند در واقع سن و شرایط و ویژگی های بلوغ نیز احتمالاًدر تغیر شکل وتشدید لکنت موثر است . لکنت زبان در میان پسران به مراتب بیشتر از دختران است ودر بررسی ها وتحقیقات مختلف نسبتی در حدود 70درصد (برای پسران)و30درصد (برای دختران) ذ کر گردیده است.
در تعریف کودکان مبتلا به لکنت زبان می توان چنین خلاصه نمود که آنها بطور غیره طبیعی حروف وکلماتی را تکرار می نمایند و به عبارت دیگر فاقد روانی وسلاست در گفتار می باشند.یا اینکه اختلال گفتاری در آنها مربوط به وقفه های عضلانی است که هنگام تلفظ حروف وسیلابها عارض شده ومانع از شروع یا ادامه سخن می گردد.
این لکنت وتوقف تحمیلی معمولاًباتشنج ،فشار وتقلا برای ادامه کلمات وسخن گفتن همراه است وبه همین دلیل کودکی که لکنت دارد گاهی بخشی از کلمه ای را که با شدت تکرار نموده و یا ازقسمتی از کلمات بطور ناقص رد شده وسعی می کند به صحبت خود ادامه دهد. در لکنت زبان ،معمولاًمدت زمان وقفه در صحبت و فراوانی ،توالی وقفه ها ونیز شدت وکثرت تکرار حروف یاکلمات ومیزان فشار وکوشش عاطفی در تلفظ کلمات ،بصورت های مختلف وبه نسبت های متفاوت در میان کودکان ودانش آموزان مبتلا به لکنت زبان مشاهده می شود که توجه ومطالعه در موارد فوق وارزیابی دقیق آنها کمک موثری است.
در روشهای گفتاردرمانی بطور کلی میتوان باتوجه به عوارض وحالات مختلف لکنت (یعنی مدت زمان وقفه ها وفراوانی وتوالی آنها وشدت وکثرت و تکرارومیزان قوت فشار وتشنج مربوط به تلفظ حروف وکلمات )دو نوع لکنت را مشخص نمود :
در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمه ای را(که معمولاًاولین سیلاب کلمه را )با سرعت وتشنج تکرار میکند .مثلاً کلمه پدر چنین بیان می کند پ پ پ پدر ویا کلمه خودم خ خ خ خودم و مثال های از این قبیل .
دراین حالت که در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه ای توقف و سکون به وجود می آید و کودک دچار گیر و وقفه در تلفظ وادای کلمه و همراه با فشار و کوشش وحرکات خاصی است. کودک مبتلی به این نوع لکنت برای ادای کلمه شدیداً به خود فشار می آورد وپس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا می کند.
درواقع دلایل بروز لکنت زبان در کودکان تاکنون بطور دقیق روشن نشده است اما آنچه که تا حدودی مشخص است آن است که لکنت نمیتواند علت واحدی داشته باشد بلکه همواره معلول علل بدنی وعاطفی واجتماعی ویا ترکیب این عوامل است.
بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی از ناراحتی ها ی عصبی وناسازگاریهای اجتماعی هستند.اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتی های روانی علت لکنت زبان است ویا لکنت خود حاصل حالات وفشارهای ناشی از اختلالات روانی است ، بسیار مشکل است . در بعضی از مواقع لکنت زبان ممکن است حاصل نارسائی ها واختلالات دستگاه عصبی باشد ویا در مواردی نیز لکنت زبان از زمان کودکی بر اثر بعضی ناهنجاریها ی خفیف فیزیولوژیکی پدید آید.
باورهای نادرست فراوانی درباره لکنت زبان وجود دارد. برخی معتقدند که لکنت زبان به دلیل مشکل هیجانی حل نشده یا اضطراب است اما به دلیل فقدان شواهد علمی این نظر کنار گذاشته شد. چون این مشکل گفتاری در خانواده ها شایع است، پژوهشگران ویژگی های خانوادگی را از جمله علل اصلی لکنت زبان دانسته اند.
اما احتمال ندارد که چنین رفتاری به طور عمده، به دلیل کارکرد محیط زبانی کودک باشد. می توان گفت عوامل ژنتیک، سهم بسزایی در سبب شناسی لکنت زبان دارند براساس بررسی های انجام شده، بیش از دو سوم لکنت زبان به دلیل وراثت و یک سوم باقی مانده ناشی از عوامل محیطی می باشد.
در مورد کودکان دچار لکنت زبان، معمولا وقتی درمان توصیه می شود که تکرار صداها و هجاها بیش از حد روی دهد و پدر و مادر یا خود کودک نگران مشکلات گفتاری باشند، یا در کودک نشانه هایی حاکی از نگرانی در چهره یا گرفتگی صوتی آشکار شود.
معمولا درمان روان شناختی رایج برای کودکان مبتلا به لکنت زبان این است که به والدین آموزش داده شود تا خیلی آهسته با کودکان خود صحبت کنند، از جمله های کوتاه و ساده استفاده کنند تا در اصل از فشاری که کودک ممکن است به دلیل صحبت کردن احساس کند، بکاهند.
در دوره دبستان که دانش آموزان به دنبال جلب توجه هستند و با یکدیگر رقابت می کنند، ممکن است برخی از همکلاسی ها به لکنت کودک توجه و او را مسخره نمایند و همین امر او را از دیگران جدا سازد.
در این میان اگر کودک اعتمادبه نفس و احساس خودارزشمندی بالایی داشته باشد، تحت تاثیر این آزارها قرار نمی گیرد.اما بسیاری از این دانش آموزان ناراحت و منزوی می شوند و ترجیح می دهند سکوت کنند. در حقیقت ناراحتی و سرخوردگی آنها بیشتر ناشی از ناتوانی شان در ابراز خود است که گاه ممکن است منجر به رفتارهای خشونت آمیز بشود.
زمانی که کودک دچار لکنت می شود و شنونده (اعم از پدر، مادر، دوستان و…) واکنش منفی نشان می دهند و زمانی که تلاش برای درمان وی موفقیت آمیز نیست، همه این عوامل موجب خشم و سرخوردگی دانش آموز شده و تصویری منفی را در او ایجاد می کند.
تهیه و تائید توسط:ساناز اصغری_معاون آموزشی