اساس و بنیان مدیریت رفتار موثر, داشتن روابط مثبت با دانش آموزان است. ارتباط مثبت پیوند محکمی بین شما و دانش آموزانتان بر قرار می کندبدون این پیوند , توان شما برای تحت تاثیر قرار دادن و هدایت کردن آنها ضعیف خواهد بود.
- با رعایت نکات زیر می توانید روابط تان را با دانش آموزان تقویت کنید:
- وقتی دانش آموزان وارد کلاس می شوند با آنها احوالپرسی کنید
- برای تک تک آنها اهمیت قائل باشید و به تک تک آنها توجه کنید
- به نظر هایشان با دقت گوش بدهید
- به آنها مسئولیت بدهید
- حتی موقعی که دارید رفتار نامناسبشان را تصحیح می کنید به شأن و شخصیت آنها احترام بگذارید
و دست آخر اینکه: (همانقدر که فکر میکنید سزاوارید دانش آموزان به شما احترام بگذارند به آنها احترام بگذارید)
موفقیت شما در شغل معلمی آنقدر که به روابط مثبت , مهربانانه و اعتماد آمیز با دانش آموزان وابسته است به هیچ مهارت , ایده ,ابزار یا دستور العملی بستگی ندارد.
معلمانی که می توانند به خوبی بر رفتار دانش آموزان مدیریت کنند همگی این خصوصیات را دارند:
- از مهارتها و ابزارهای گسترده ای استفاده می کنند
- .افکار واقع گرانه دارند
- بر احساسات خود مسلطند .احساسات متعادل داشتن به معنی بی تفاوت بودن نیست. شور و شوق داشتن وبا انرژی و علاقه کار کردن از ضروریات معلمی است. اما نباید در ابراز آنها زیاده روی کنید.
- زیاده روی در هر احساسی روی توانایی فرد در داشتن تفکر منطقی و معقول اثر می گذارد.
مهمترین نکته ای که باید یاد آور شد این است که تنبیه موجب تغییر رفتار نمی شود..تنبیه موثر شما فقط مدت زمان محدودی وقوع رفتار نامناسب را به تعویق می اندازد شدت تنبیه نیست که انجام رفتار نامناسب را محدود می کند بلکه قطعیت آن است. یعنی دانش آموز مطمئن باشد که شما قطعا او را تنبیه می کنید.
تنبیهات کلاسی در صورتی موثر خواهند بود که از ضعیف به شدید استفاده شوند. مثال:
- اخطار دادن به دانش آموز
- تغییر دادن جای او
- نگه داشتن او پس از پایان کلاس به مدت 5 دقیقه
- اطلاع دادن به والدین
- اخراج از کلاس
- و دست آخر اینکه موقع تنبیه باید همیشه طوری عمل کنیدکه دانش آموز متوجه شود این کار شما در واقع انتخابی است که خود او کرده و نتیجه منطقی عمل خودش بوده است.
مهمترین نکته ای که باید یادآور شد این است که پاداش موجب تغییر رفتار میشود.موثرترین شکل پاداش استفاده از بازخوردهای عاطفی مثبت است مثل لبخند زدن , تشکر کردن , آرزوی موفقیت کردن وقتی جایزه می دهید هرگز نباید آن را پس بگیرید اگر پس از دریافت جایزه رفتار نادرستی از دانش آموز سر زد باید از تنبیه مناسب آن رفتار استفاده کنید.
پاداش باید عادلانه باشد.
- همیشه برنامه مشخصی برای تعیین کردن جای دانش آموزان در کلاس داشته باشید
- وقتی دانش آموزان قبول کنند که طبق برنامه شما سر کلاس بنشینند درواقع پذیرفته اند که دستور کار کلاس را شما تعیین می کنید.
- دانش آموزان مشکل ساز را در همه کلاس پخش نکنید.
- اگر بخواهید دانش آموزان را به صورت گروهی دور هم بنشانید باید برای انها حد و مرز تعیین کنید و اجازه ندهید پا را فراتر از سطح معینی از رفتار اجتماعی بگذارند.
- هر چند وقت یک بار برنامه نشستن آنها را تغییر دهید.
- دقت کنید دانش آموزانی که قدرت تمرکز کمتری دارند نزدیک شما بنشینند و از جاهایی که موجب حواس پرتی آنها می شود مثل پنجره ها دور باشند.
- جای شما در کلاس می تواند تاثیر زیادی در کارآیی شما داشته باشد.
- هنگام تدریس تمام مدت جلو کلاس نباشید. اگر مدام جلو کلاس بایستید سایر نقاط کلاس به منطقه تحت کنترل دانش آموزان تبدیل می شود.
- در تمام کلاس حرکت کنید تا نظارت خود را بر تمام قسمتهای کلاس اعمال کنید
- وقتی در جلو کلاس قرار می گیرید در یکی از گوشه های کلاس بایستید
- وقتی می خواهید رفتار دانش آموزی را اصلاح کنید برای صحبت ابتدا به او نزدیک شوید هرگز سعی نکنید از دور این کار را بکنید.
- و دست آخر اینکه: هرگز به حریم فردی دانش آموزان تجاوز نکنید اگر بیش از حد به آنها نزدیک شوید احتمال اینکه گفتگویی آرام در باره یک نکته انضباطی به برخوردی خشن و شدید تبدیل شود به طور چشمگیری افزایش پیدا می کند.
- شروع و پایان خوبی داشته باشید:
- نحوه شروع و تمام کردن درس بخش مهمی از مدیریت موثر رفتار را تشکیل می دهد زیرا با این کار جو و فضای درس همان روز و روز بعد را از قبل مشحص می کنید.
- وقتی وارد کلاس می شوید با لبخند به دانش آموزان سلام کنید فعالیتهای آن روز کلاستان را از قبل لیست کنید تا در زمانهای مناسب دانش آموزان بتوانند آن را انجام دهند. با این کار یک فضای مثبت اجتماعی و کاری ایجاد می کنید.
- در آخر درس چنانچه کلاس مطلوبی داشته اید به دانش آموزان بگویید از هم صحبتی و درس دادن به آنها لذت برده اید به فعالیتهای موفقیت آمیز آن روز تاکید کنید و به مواردی که پیشرفت خوبی نداشته اند نپردازید
- و دست آخر اینکه وقتی دانش آموزان از کلاس بیرون می روند به هر کدام جمله مثبتی بگویید حتی یک لبخند , و خدا حافظ هم بی تاثیر نیست.
- فضایی از رفتار خوب و پسندیده ایجاد کنید:
- رفتار مودبانه هزینه ای ندارد اما مانند چسب اجتماعی خوبی است که روز به روز افراد بیشتری را به هم پیوند می دهد
- با رفتار خودتان همان رفتار اجتماعی مناسبی را که از دانش آموزان توقع دارید به نمایش بگذارید
- با ملایمت رفتار دانش آموزانی که ادب را فراموش می کنند تصحیح کنید
- و دست آخر اینکه : اگر مجبورید صحبتتان را با دانش آموزی قطع کنید تا رفتار نامناسب دانش آموز دیگری را تصحیح کنید حتما از او عذر خواهی کنید.
- سرمایه گذاری کنید تا سود ببرید:
- یکی از اصول اولیه روابط انسانی می گوید :همان چیزی را که می خواهید بگیرید بهتر است اول آن را بدهید.
- اگر به آنها احترام بگذارید به احتمال زیاد به شما احترام خواهند گذاشت
- اگر تصمیم بگیرید با رفتاری آرام و منطقی نسبت به رفتار آنها عکس العمل نشان بدهید احتمال اینکه با آانها رو در رو بشوید ضعیف است.
- اگر بپذیریم که دانش آموزان انسان هستند ونه (ماشینهای یادگیری) احتمال اینکه روابط کاری بهتری با آنها برقرار کنید بیشتر می شود.
- اگر رویکردی قاطع و در عین حال عادلانه در مورد انضباط داشته باشید احتمال اینکه دانش آموزان مطابق انتظارات شما رفتار کنند بسیار بیشتر می شود.
- و دست آخر اینکه : اگر وقتی حضور و غیاب میکنید با لبخند و یک صبح بخیر دوستانه ورود دانش آموزان را به کلاس خوش آمد بگویید احتمال اینکه به جای غرغر های معمول پاسخ دوستانه ای بشنوید بسیار بیشتر می شود.
- اصول مدیریت رفتار با دانش آموز
- برای بروز رفتارهای خوب برنامه ریزی کنید.
- برنامه ریزی برای ایجاد زمینه هایی که دانش آموزان بتوانند رفتارهای خوب از خود نشان بدهند دو عامل مهم پیشگیری و کاهش رفتار نامناسب را در حالت تعادل نگه می دارد.
- به جای اینکه روی اشتباه دانش آموز تمرکز کنید اورا به سوی انتخاب رفتار مطلوب هدایت کنید.
- رفتار و رفتار کننده را از هم جدا کنید.
- هنگام روبرو شدن با رفتار نامناسب همیشه باید این نکته را برای دانش آموز روشن کنید که انتقاد شما متوجه خود رفتار است و نه کسی که رفتار از او سر زده است.به یاد داشته باشیم اشتباهی که دانش آموز می کند با شخصیت او یکی نیست و اگر به او بر چسب دانش آموز بد بزنیم اغلب باعث میشود که او از خودش تصویر ذهنی ضعیفی بسازد.
- از زبان انتخاب استفاده کنید.
- بر اساس اصولی عادلانه به دانش آموزان اجازه بدهید از بین رفتارهایشان انتخاب کنند.به آنها کمک کنید تا انتخاب مناسبی داشته باشند
- بگذارید آنها نتیجه رفتاری را که انتخاب کرده اند ببینند(پاداش ویا تنبیه)
- استفاده از جمله هایی که به دانش آموزان کمک کند تا بین رفتارهایشان انتخاب کنند ممکن است در ابتدا به نظرتان عجیب و نامناسب برسد اما باید مدام آنها را به کار ببرید تا در اثر تکرار این عبارت ها جزیی از گفتارتان شود و به طور طبیعی آنها را به کار ببرید.
- برنامه انضباطی ده مرحله ای
- مرحله اول:وقتی دانش آموزان کار خوبی می کنند آنها را تشویق کنید.
- مرحله دوم :از الگو سازی مثبت استفاده کنید.
- مرحله سوم :از روش نزدیک شدن به دانش اموز استفاده کنید مثلا:متوجه می شوید یکی از دانش آموزان به کلاس بی توجه است بنابراین در کلاس قدم می زنید و به تدریج به او نزدیک می شوید و در حالی که به سراغ او می روید از دانش آموزانی مشغول کار کلاسی هستند تعریف میکنید .
- این کار شما باعث میشود آن دانش آموز به کار کلاسی برگردد.به محض اینکه این کار را کرد به او توجه کرده و از او تعریف کنید.
- مرحله چهارم : برای تصحیح رفتار دانش آموزان از آنها سوال کنید.
- مرحله پنجم : توصیه های خود را به صورت خصوصی بگویید.
- مرحله ششم : اول گفته دانش آموز را تایید کنید بعد اورا به مسیر درست هدایت کنید.
- مرحله هفتم : به روشنی قوانین کلاس را به دانش آموزان یاد آوری کنید. در یادآوری این قوانین از عبارت قوانین ما استفاده کنید.
- مرحله هشتم : انتخاب روشنی پیش پای دانش آموز بگذارید.
- مرحله نهم : طبق توافق نسبت به رفتار نا شایست دانش آموز واکنش نشان بدهید.
- مرحله دهم : از شیوه های اخراج از کلاس استفاده کنید.
ملاحظات مربوط به اخراج دانش آموز از کلاس
مسلما اخراج از کلاس جدی ترین عملی است که بر اساس شرایط کلاس انجام می دهید باید این کار را با احتیاط انجام داد در غیر این صورت تاثیر چندانی نخواهد داشت. تنها موقعیتی که از شیوه های دیگر استفاده نمی شود و مستقیما شیوه اخراج اجرا می شود وقتی است که رفتار یک دانش آموز سلامت همکلاسی هایش را به خطر می اندازد در چنین موردی استفاده از این روش هرگز نشانه ضعف شما نیست بلکه جزئی از برنامه انضباطی شما می باشد.و باید همیشه نکاتی را در این مورد در نظر گرفت.بهترین کار این است که از طریق بحث و گفتگو با تمام معلمان و مسئولین مدرسه به پرسشهای زیر پاسخ داد و روشهای مورد توافق را به کار گرفت.
- چه نوع رفتارهایی اخراج دانش آموز را از کلاس ضروری می کند .آنها را لیست کنید؟
- به هنگام اخراج از چه نوع جمله های باید استفاده کرد؟
- چطور باید دانش آموز را از کلاس بیرون کرد؟
- و دست آخر اینکه : (اگر دانش آموز از کلاس بیرون نرفت چه باید کرد و از چه کسی میتوان کمک گرفت)؟
- دانش آموز پس از اخراج باید کجا برود؟
- نقش کسی که او را پس از اخراج تحویل می گیرد چیست؟
- چه نکاتی باید در پرونده دانش آموز درج شود؟
- به چه کسی باید اخراج دانش آموز را اطلاع داد؟
- و دست آخر اینکه 🙁 اگر مجبور شوید دانش آموزی را مرتب از کلاس بیرون کنید چه باید کرد)؟
اخراج از کلاس اولین پیامد بد رفتاری دانش آموز است. بنابر این نقش معلم پس از اخراج دانش آموز به عنوان کسی که مجری این کار بوده است بسیار حیاتی است.پس از اخراج باید در اولین فرصت با دانش آموز حرف بزنید وصحبت در مورد اینکه اگر این رفتار بار دیگر تکرار شد چه تصمیم بهتری می شود گرفت با هم کنید.
خلاصه مطلب
- داشتن رفتار مناسب را مهمترین وظیفه خود بدانید و آن را در راس امور قرار دهید.
- برای دانش آموزان فعالیتهای روز مره روشن تعیین کنید و از این عمل برای مدیریت بهتر کلاس درس استفاده کنید.
- به دانش آموزان به طور فعال مسئو لیت هایشان را آموزش دهید.
- حتی وقتی رفتار دانش آموزی مناسب نیست رفتارتان طوری باشد که حقوق اساسی خودتان و او را حفظ کنید.
- به دانش آموز مرتبا باز خورد رفتار مناسبش را بدهید. برای این کار رفتار او را با استفاده از واژه های مثبت توصیف کنید.
- به دانش آموزان یاد بدهید که به دستورها و توصیه هایتان توجه کنند.
- آگاهانه از حرکات و اشاره هایی استفاده کنید که اقتدار و اعتماد به نفس شما را نشان می دهد.
- از روشهای مسالمت آمیز استفاده کنید.
- انتخاب های رفتاری روشنی در اختیار آنها قرار دهید تا برای تسلط روی رفتارشاخود داری کنید.
- از عزت نفس دانش آموزان حمایت و محافظت کنید.
- رفتار نامناسب را از رفتار کننده جدا کنید.
- به دانش آموزان فرصت بدهید تا بر رفتارشان مسلط شوند و بتوانند به توصیه های شما پاسخ مناسب بدهند.
- با قاطعیت موضوعات مهم را پیگیری کنید ولی نه با بی رحمی .
- مدام روابط کاری تان را با دانش آموزان هر چه بیشتر مستحکم کنید.
- موقع عصبانیت قضاوت نکنید . قبل از آرام کردن دیگران خودتان را آرام کنید
تهیه و تائید توسط: ساناز اصغری _معاون آموزشی _