شنيدن و خواندن وسيله ايست براي پي بردن به افكار ديگران و گفتار و نوشتن وسيله ايست براي آگاه ساختن ديگران از مقاصد و افكار خود. بنابراين تمام كوشش هايي كه در زمينه آموزش زبان در دبستان انجام مي گيرد بايد در جهت پرورش اركان چهارگانه آن يعني شنيدن – گفتن – خواندن و نوشتن باشد. اما سؤالي كه در اينجا مطرح مي شود اين است كه چرا دانش آموزان ما در املا ضعف دارند ؟ به روايتي اشكال كار در كجاست ؟ معلم؟ دانش آموز؟ و شايد هم خانواده ؟
همه بر اين باور اعتقاد دارند كه خواندن نقش عمده اي در تقويت مهارت نوشتن دارد پس بنده ابتدا عوامل ششگانه ي زير را كه به عنوان عوامل تأثير گذار بر خواندن مي باشد را ارائه مي دهم و بعد از آن بحث ديكته و اختلالات آن را ادامه مي دهم.
عوامل ششگانه به عنوان عوامل تاثير گذار بر آمادگي براي خواندن :
- آمادگي جسماني تغذيه مناسب ، استراحت كامل،
- آمادگي ادراك : توانايي كودكان در تشخيص و تميز حروف و صداها
- آمادگي شناختي: ميزان درك ، قدرت حل مسئله ، استدلال كردن و قابليت مناسب هوشي و ذهني
- آمادگي زباناز آنجا كه اساس درك كودكان از مطالب نوشته شده در مهارت هاي زباني نهفته است آمادگي زبان كودكان از
اهميت خاصي برخوردار است. - آمادگي عاطفي چگونگي احساس كودكان نسبت به خود ، مدرسه و ديگران و آمادگي عاطفي آنها در يادگيري خواندن بسيار مهم است.
- آمادگي محيطي- تجربي: كودكان بايد معني خوانده ها را از طريق گردش ، مشاهده طبيعت ، مسافرت ، محيط و ديدار آشنايان و … تجربه كنند.
املا كلمه اي است عربي و مصدر. اين كلمه در ترجمه ي فارسي به معاني پركردن ، ازخود چيزي گفتن، مطلبي را تقرير كردن تا كسي بنويسد، نوشتن از تلقين ديگري،نوشتن مطلبي كه ديگري تقريركند، طريقه نوشتن كلمات، درست نويسي،نوشتن تركيب اگر املا درس نيست ،پس چيست؟ با يك نگاه ساده به مو ضوع و مفهوم نوشتن مي توان در يافت كه املا خود جز كوچكي از انشاست. بنابراين لزوم توجه به اين درس كاملاً روشن است و در نوشتن املا دانش آموزان بايدموارد زير را رعايت كنند:
- خوب گوش دادن تشخيص دقيق كلمات و درك آنها
- خوب تشخيص دادن يادآوري و مجسم ساختن تصوير و بازشناسي آن كلمه در ذهن
- درست نويسي – نوشتن صحيح حروف سازنده كلمه و توالي مناسب آنها
- انواع املاءها ي قابل اجرا در كلاس :
- املاء تقريري يا خطابه اي
- املاء كارتي ( اول به دانش آموزان يك كارت كه روي آن تعدادي واژه نوشته شده را مي دهيم تا در مدتي معين به آن نگاه كنند ، بعد از اتمام زمان از آن ها مي خواهيم بدون نگاه كردن به كارت آنچه را كه در حافظه ي خود به خاطر سپرده اند را بنويسند)
خواندن يك شعر - املاء رقابتي ( به صورت گروهي)
- املاء پاي تخته به صورت تداعي معاني . ( از يك دانش آموز بخواهيد كلمه اي مثل» درخت « روي تخته بنويسد ، سپس هر كلمه اي را كه با ديدن درخت يه ياد مي آورد را روي تخته بنويسد.)
- كلمه سازي با صداي مختلف و نوشتن يك جمله توسط هر گروه روي تخته ( مثلاً با ٣صداي » ك ، ا ، ر « )
- املاء تركيبي . ( املا ء از چند درس)
- املاء بي صدا(لب خواني)
- املاء تصويري(با نشان دادن چند تصوير دانش آموزان نام آن ها را بنويسند .)
- املاء پركني . ( متن با جاي خالي)
- املاء آينه اي.( متن آينه اي نوشته شده را دانش آموزان برمي گردانند)
يك روش پيش نهادي براي تصحيح املاء
كمتر از خودمان پرسيده ايم ، نمره ي املا ، ميزان دانسته هاي دانش آموزان را نشان مي دهد يا ميزان ندانسته هاي آنان را؟ وقتي دانش آموز در برگه ي امتحاني املا مي نويسد. اگر بيش از ١٠كلمه ي املايي را غلط بنويسد، نمره ي كمتر از ١٠خواهد گرفت و ممكن است اين نمره سرنوشت او را تغيير دهد در حالي كه او در همين املا ممكن است بيش از ٣٠كلمه ي املايي را درست نوشته باشد . سوال اين جاست كه نمره ي كلمات درست نوشته شده چه مي شود؟
مشكلات ديكته نويسي
دانش آموزان زيادي وجود دارند كه در درس ديكته دچار مشكل هستند و به نسبت تعداد غلط هايي كه مرتكب مي شوند ، نمرات كمتري دريافت مي كنند . معمولاً معلمان و والدين براي تقويت ديكته ي آنان به راه هاي مختلفي از جمله:
- به كودك پند و اندرز مي دهند و از آنان كوشش بيشتري را طلب مي كنند
- كودك را تحقير، سرزنش و مواخذه مي كنند.
- به سرزنش و انتقاد از معلم مي پردازند .
راه هاي برطرف كردن نارسا نويسي
- در اختيار قرار دادن روان نويس براي رسم خطوط
- تهيه وايت برد كوچك براي نقاشي و رسم خط
- اصلاح وضع نشستن كودك.
- راست قرار دادن كاغذ و دفتر
- اصلاح قلم به دست گرفتن و انتخاب نوع مداد)كه بهترين و درست ترين روش به دست گرفتن قلم اين است كه قلم بين دو انگشت شست و نشانه قرار گيرد و انگشت سبابه تكيه گاه قلم گردد)
- تقويت عضلات انگشتان به كمك (خميربازي – مچاله كردن كاغذ – استفاده از قيچي و بريدن كاغذ ، باز و بسته كردن دكمه ، زيپ ، بند كفش – ورزش انگشتان – رسم خطوط بر روي شن و ماسه – پر كردن شكل نقطه چين – كامل كردن شكل كلمه – نوشتن بين دو خط
- تقويت هماهنگي چشم با دست( با روش هاي در حلقه انداختن توپ – ماهي گيري – كوبيدن ميخ – تيراندازي –چسبانَك و توپ – پيچاندن نخ دور قرقره – حمل استكان با ليوان آب – عمود نگه داشتن چوب – بريدن
اشكال – تيله بازي – يك قل دو قل – دوختن)
تهيه شده توسط : آزاده صباغ _ آموزگار پایه اول