اصطلاح دیس گرافی نیز برای کودکانی اطلاق می شود که علی رغم هوش طبیعی، بسیار بد می نویسند. برخی معتقدند که بدنویسی این کودکان معمولا به دلیل عدم هماهنگی حرکتی آنان است اما به هر حال نوشتن باید به عنوان یک عمل پیچیده که شامل رشد ذهنی، مهارتهای حرکتی و بینایی است، در نظر گرفته شود.
نوشتن شامل یک عمل پیچیده است که شامل رشد ذهنی، مهارتهای حرکتی و بینایی می شود با توجه به اینکه معمولا بیان محاوره ای کلمات و نوشتن رسمی آنها در بسیاری از موارد با یکدیگر تطابق ندارد لذا املا نوشتن کار دشواری است.
البته غیبت های مکرر، فقدان تمرین کافی ، آموزش ناکارآمد و … همه در مشکلات املا نویسی موثر است اما این موارد بر خلاف اختلال املا نویسی است.
تعریف املا: املا کلمه ای است عربی ومصدر .این کلمه در ترجمه ی فارسی به معنای پر کردن نویسانیدن ، دیگری را به تلقین از خود چیزی گفتن ، مطلبی را تقریر کردن تا کسی بنویسد . نوشتن از تلقین مطلبی که دیگری تقریر کند .طریقه ی نوشتن کلمات درست نویسی ،نوشتن ترکیب حروف موافق قاعده ی رسم الخط استفاده شده است
املا گویی واملا نویسی یکی از مهارت های پیچیده و مهم و اساسی زبان فارسی است . املا بخشی از برنامه آموزشی است که در آن خلاقیت مطرح نیست بلکه تنها یک نمونه ویا ترتیب حروف آن مد نظر است.املای یک کلمه بسیار مشکل تراز خواندن آن کلمه است چرا که باز شناسی یک کلمه چاپی، یک عمل کد برگردانی است لذا بعضی ازکودکانی که درخواندن ضعیف هستند،دراملا نویسی هم دچارمشکل می باشند.
نوشتن املا مستلزم تواناییها وخرده مهارتهای بسیاری است.دانش آموز قبل از هر چیز باید قادر به خواندن کلمه باشد.حافظه حرکتی نیز عاملی در املا محسوبمی شود.یعنی شخصی که برای بار دوم کلمه- ای رامی نویسد، باید اعمال حرکتی آن کلمه را بخاطر آورد.
انواع اشتباهاتی که کودک در املا نویسی مرتکب می شود از یک نوع نیستند تا بتوان با اتخاذ یک روش ، همه آن اشتباهات را از بین برد.
تشخیص اختلالات دیکته نویسی پس از نوشتن املا
تمامی املاهایی را که دانش آموز در کلاس درس و در خانه می نویسد، جمع آوری کنید.
همه لغاتی را که اشتباه نوشته است لیست کنید. دقّت کنید بیشترین اشکالات دیکته نویسی او در چیست. اگر دیکته ها به درستی بررسی شوند به راحتی می توان به نوع اشکال یا اختلال در دیکته نویسی پی برد و برای درمان قطعی و مؤثر آن اقدام نمود. این اختلالات معمولاً در گروه های زیر دسته بندی می شوند.
هر چند بروز این اشکالات معمولاً در 6 ماهه اول سال تحصیلی دیده می شود امّا این اشکالات را نمی توان به وجود اختلالات دیکته نویسی به دانش آموز نسبت داد. در صورت بروز مشکلات پس از 6 ماه اول سال تحصیلی، می توان گفت که کودک دچار نقصان در توجه و تمرکز است یا دارای اختلالات دیکته نویسی می باشد. اگر این اختلالات به موقع تشخیص داده شوند و برای درمان و رفع آن اقدام گردد، بدیهی است می توان امیدوار بود که نوآموز در نوشتن دیکته بدون هیچ مشکلی حتی در سال های بعد نیز موفق گردد. در غیر این صورت در تمام مقاطع تحصیلی این اختلالات همواره بروز خواهند کرد و در آینده همین اختلالات به ظاهر کوچک، منجر به مشکلات و ناهنجاری های متعدد می گردد.
اختلالات املایی و راهکارها
خطاهای متداول در نوشتن عبارتند از :
برای درمان نارسا نویسی می توان از اقدامات زیر کمک گرفت:
برای تقویت عضلات دست از فعالیت های زیر می توانید استفاده کنید:
رسم دو خط موازی و از او بخواهیم در بین خطوط بنویسد.
تمیز دیداری :
دانش آموزانی که در تمیز دیداری دچار مشکل هستند معمولاً کلمات را اینگونه می نویسند:
زود – خانه – روز – دوش – تبر
دوز – جانه – زور – دوس – بتر
روش های درمان:
ممکن است این مشکل مربوط به توانایی تشخیص باشد. مثلاً دانش آموز س را از ش – ر را از ز – ف را از ق – ح را از خ – د را ز ذ – ع را از غ – و… تشخیص ندهد.
برای تقویت در تمیز دیدار می توان از شیوه های زیر کمک گرفت:
کارت هایی مانند نمونه زیر تهیه می کنیم
حرف
نمونه حروف سمت راست را در بین حروف دیگر پیدا کن
ج
چ ی ص ج ح خ ع ک ح خ
د
ر ز ژ و د ذ م ص ث ق غ
ل
ک ن م ل گ س ب ق ل د
کلمه
نمونه کلمه سمت راست را در بین کلمات دیگر پیدا کن
دانش
رانش داش دانش روش دانشور
حاتم
خانم خاتم حاتم دائم جائم
همین کار را با کلمات نیز می توانیم انجام دهیم.
حرف یا صدای مورد نظر را در کلمات مشخص زیر را پر رنگ نمایید :
س– خروس شستشو مسائل سطل سماور هسته لباس
*کارت هایی تهیه نموده حروف الفبا را در جهات مختلف روی آن نوشته و از دانش آموز می خواهیم با چرخاندن کارت حروفی که درست در مقابل او قرار می گیرند را بخواند.
* حروف یا کلماتی را به صورت ناقص نوشته از او می خواهیم و آن را تکمیل کند.
* تصاویر نقطه چین را پر رنگ کند.
* تصاویر ساده هندسی را کپی کند.
حافظه توالی دیداری :
این مهارت به توانایی یاد آوری آنچه دیده ایم به همان ترتیبی که بوده مربوط می شود
دانش آموزانی که از این مهارت به اندازه کافی برخوردار نیستند در تجسم و ترتیب و توالی حروف دچار مشکل می شوند. به عنوان مثال مادر را مارد می نویسند.
برای تقویت حافظه دیداری می توان این فعالیت ها را انجام داد .
شقایق – گل – لاله – بهار
*یک کارت مقوایی که روی آن سه کلمه نوشته شده است به دانش آموزان نشان می دهیم سپس آن را مخفی کرده و از وی می خواهیم آن کلمات را به ترتیب باز گو کند . پس از انجام موفقیت آمیز این تمرین کارت هایی با تعدا د بیشتری از کلمات را به وی نشان داده همان تمرین را دنبال می کنیم .
حساسیت شنوایی :
برای ترمیم حساسیت شنوایی می توان این فعالیت ها را انجام داد . مربی می تواند چند وسیله صدا دار را بسازد تا دانش آموزان از آنها استفاده کند و با انواع صدا آشنا شود . مثال :مسواک____ مسباک ژاله _____جاله وجدان ___ وژدان
*صدا های مختلف مثل گریه ،خنده ،سرفه ،چک چک آب ، باران ، ضربه انگشت به در ، ضربه انگشت به شیشه ، برخورد توپ با زمین و امثال آن را در نوار کاست ضبط کرده و از دانش آموزان می خواهیم به آنها گوش داده و صدای هر کدام را تشخیص دهد و بیان نماید .
*چشمان دانش آموز را با دستمال می بندیم و از همکلاسی هایش می خواهیم تا نام او را بگوید . و او تشخیص دهد که چه کسی صدایش کرده است این کار یعنی گفتن نام او توسط دانش آموز نباید به همان ترتیبی باشد که درکلاس نشسته اند زیرا دراین صورت ممکن است به جای استفاده از حساسیت شنوایی صدا یشان را از ترتیب نشستن آنان تشخیص دهد .
انواع مشکلات
روشهای درمانی
تصحیح دیکته توسط دانش آموز روش موثری است.
ضعف حافظه دیداری: کودک به خوبی قادرنیست تصویر حرف مورد نظر رابه خاطر آورد.ودر نتیجه در صداها وحروفی که صدا وتلفظ آنها مثل هم است دچار مشکل می باشد
مثل: انواع (ث-س-ص)- ثریا=سریا صدا=سدا
-انواع (ت-ط) طوطی=توتی حتّی=حطّا
-انواع ( اِ – – ﻪ) اِمام= عِمام عِلّت=اِلّت
-انواع ( ح- ﻬ ) خوش حال=خوش هال همیشه=حمیشه
-انواع (ز-ض-ظ-ذ) مریض=مریز ناظم=ناضم گذشته=گزشته
-انواع(غ-ق) ورق=ورغ کاغذ=کاقز
روشهای درمانی
کلمه صحیح را بصورت درشت بنویسید تا کودک با انگشتش آن املای آن را در هوا بنویسد.
3-ضعف حافظه شنیداری: کودک شنیده هارا به یاد نمی آورد وبرخی از کلمات را جا
می اندازد(جا اندازی کلمات یا جمله ها به دو دلیل صورت می گیرد:1 -ضعف حافظه شنوایی 2-کند نویسی)
روشهای درمانی
۱-در ابتدا ۲ یا ۳ کلمه بگویید و از کودک بخواهید آنها را بعد از شنیدن تکرار کند.سپس تعداد کلمات را بیشتر کنید.
۲-یک جمله و سپس چند جمله بگویید و از کودک بخواهید آنها را تکرار کند.
۳-چند دستور به کودک بدهید و از او بخواهید آناه را به ترتیب اجرا کند.
4-ضعف توالی دیداری: دانش آموز ترتیب نوشتن صداها را به یاد نمی آورد. مثال:مادر=مارد درخت= ردخت دارد=دادر
روشهای درمانی
۱-حرکاتی ورزشی انجام دهید واز کودک بخواهید آنها را به ترتیب اجرا کند.
۲-از کودک بخواهید حروف نوشته شده را از راست به چپ بگوید.
۳-روی یک کارت ۴-۳ کلمه بنویسید تا کودک ببیند سپس از او بخواهید که حروفی
را که دیده است به ترتیب بیان کند.
5-تعویض کلمه: دانش آموز کلمه را به دلخواه خود عوض می کند.(خواندن بهترین روش درمان است)مثال: رفت= گرفت
6-مصطلح نویسی: دانش آموز به جای کلمه مورد نظر،اصطلاحی را که بین مردم رایج است می نویسد(اصطلاحاَبه زبان محاوره ای می نویسد).درمان:بر خواندن و تلفظ کلمات تاکید شود.مثال: تلفن=تیلیفون
7-ضعف حساسیت شنیداری: کودک درشنیدن صداهای هم وزن حساس نیست (صداهای هم وزن را با هم اشتباه می گیرد و یا صداهای آخربرخی ازکلمات را حذف می کند(مثال:صبح= صب رفتند=رفتن
صداهای هم وزن:
مثال: (ج-ژ) ژاله=جاله پژمرده=پجمرده
مثال: (ک-ت) سکوت=ستوت
تهیه و تائید توسط:الهام خجسته _آموزگار پایه سوم