یکی از مشکلات مهمی که اغلب معلمان و خانواده‌ها در امر آموزش و یادگیری با آن مواجه هستند، یادگیری کم در برخی از دانش‌آموزان است که این افراد با نام “دانش‌آموزان ضعیف” شناخته می‌شوند. این دانش‌آموزان در مقایسه با دیگران با سرعت و کیفیت کمتری مطالب درسی را می‌آموزند و از این لحاظ نیاز به توجه و راهنمایی بیشتری دارند. مشاورین تحصیلی در مقابل این نوع مشکلات مسئولیت بزرگی دارند و باید بتوانند با یافتن علل ضعف دانش‌آموزان و کمک به آن‌ها در جهت رفع مشکلات و بالا بردن یادگیری، نقش خود را ایفا کنند.
کدام دانش‌آموزان ضعیف هستند؟
در حالت کلی این دانش‌آموزان بنا به هر دلیلی که منشأ اصلی ضعف آن‌هاست اعتمادبه‌نفس، انگیزه، علاقه، شور و اشتیاق خود به مطالعه و درس خواندن را از دست می‌دهند و این موارد می‌تواند در درازمدت مشکلات زیادی برای فرد به وجود آورد.
باید دقت کنید دانش‌آموزان ضعیف با دانش‌آموزان دیرآموز تفاوت دارند. بهره‌ی هوشی دانش‌آموزان دیرآموز در محدوده‌ی بین ۷۰ – 84 حد فصل یک یا دو انحراف معیار پایین‌تر از میانگین قرار گرفته و دارای عملکرد ضعیفی هستند؛ اما دانش‌آموزان ضعیف ممکن است بنا به دلایلی که در ادامه‌ی مطلب به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، حتی با داشتن توانایی و هوش بالا، در یادگیری و تمرکز روی دروس مشکل پیدا کنند.
تشخیص این موضوع که دانش‌آموز موردنظر از کدام مشکل رنج می‌برد بر عهده‌ی مشاورین تحصیلی است. هرگونه خطا و اشتباهی ممکن است آینده‌ی فرد را به تباهی بکشاند.
یافتن علت ضعف و حل آن در بسیاری از موارد می‌تواند مشکل دانش‌آموزان ضعیف را حل کند. علل ضعف یک دانش‌آموز می‌تواند از مشکلات جسمی یا مشکلات روحی او سرچشمه گیرد و اثرات خود را روی رفتار فرد بگذارد.
مشکلات و بیماری‌های جسمی مانند ضعف در بینایی و شنوایی و نداشتن تغذیه‌ی مناسب منجر به ضعف یادگیری در دانش‌آموزان می‌شود. مشکلات عاطفی و روحی مانند مشاجرات خانوادگی، تنش و دعواهای مادر و پدر، داشتن مشکلات با سایر همسالان و استرس و اضطراب نیز می‌تواند از دلایل دیگر ایجاد این مشکل محسوب شوند.
مناسب نبودن شیوه‌ی تدریسی معلم، اهمیت ندادن خانواده به مطالعه‌ی دانش‌آموز و فراهم نکردن امکانات لازم در خانه، مناسب نبودن فضای درس در مدرسه نیز می‌تواند از علل و عوامل ایجاد مشکل ضعف در یادگیری باشند.
خانواده همچنان که می‌تواند بستر موفقیت و پیشرفت یک فرد باشد، می‌تواند به محیطی ناامن و ناآرام تبدیل شده و روح و روان فرد را دچار آشوب سازد و این موارد روی رفتارهای تمام اعضای خانواده اثر می‌گذارند. حتی افراد باهوش نیز در یک خانواده‌ی متشنج دچار مشکل خواهند شد و توانایی‌های خود را از دست خواهند داد. پس باید بگوییم خانواده به‌عنوان مهم‌ترین عامل در موفقیت و پیشرفت دانش‌آموزان می‌تواند بزرگ‌ترین کمک را در حل مشکلات ضعف یادگیری فرد انجام دهد.
بهتر است مشاورین عزیز با خانواده‌ی این دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنند و از آن‌ها بخواهند تا با همکاری یکدیگر این موضوع را علت‌یابی و رفع کنند.
یکی از نکات مؤثر در رفتار و نحوه‌ی برخورد با دانش‌آموزان ضعیف که می‌تواند تأثیر زیادی روی افراد بگذارد، حفظ عزت‌نفس دانش‌آموزان است. استفاده از کلمات و جملات توهین‌آمیز و تحقیرکننده می‌تواند این مشکل را دانش‌آموزان شدت بخشد.
در این رابطه مشاورین باید خانواده و معلمین دانش‌آموزان را آگاه سازند تا در هنگام مواجه با نمرات کم و افت تحصیلی این افراد خونسردی خودرا حفظ کرده و از کلماتی مانند تنبل، نادان، احمق، خنگ و… به‌هیچ‌وجه استفاده نکنند و آن‌ها را با دیگر دانش‌آموزان و فرزندان خود مقایسه نکنند.
اگر آن‌ها را با عناوینی مانند “تو نمی‌توانی” “تو دانش‌آموز ضعیفی هستی” “تو باهوش نیستی” مورد خطاب قرار دهید، این جملات هیچ‌گاه از ذهن دانش‌آموز پاک نخواهد شد و این امر موجب شدت بخشیدن بر ضعف او و کم شدن اعتمادبه‌نفس او خواهد شد و حل مشکل را غیرممکن خواهد کرد.
بهتر است مراقب رفتارهای خودتان باشید، عصبی نشوید و خونسردی خود را حفظ کنید. شما به‌عنوان مشاور باید علل نمرات کم او را جویا شوید. می‌توانید با ایجاد رابطه‌ای دوستانه از او بپرسید.
چرا نمرات کمی گرفته است؟
آیا نتوانسته خوب مطالعه کند؟
آیا روش تدریس معلم موجب شده تا او درس را نفهمد؟
آیا در خانواده مشکلی مانع مطالعه‌ی او شده است؟ و …
شاید با پرسیدن سؤالات دوستانه و همراه با محبت، علت ضعف در یادگیری افراد را بهتر و راحت‌تر درک کنید.
همکاری با معلمین برای بهبود فضای درسی
برخی از دانش‌آموزان ضعیف به علت اینکه نمی‌توانند در کلاس درس موضوعات درسی را به خوبی درک کنند، دچار مشکل می‌شوند و این مشکلات رفته رفته روی هم انباشته شده و در نهایت او را ضعیف می‌کند. از معلمین بخواهید تا از روش‌های جدید و متفاوت برای تدریس استفاده کنند، شما نیز روی یادگیری دانش‌آموزان ضعیف نظارت داشته باشید تا متوجه تغییرات شوید.
دانش‌آموزان ضعیف‌تر نیاز دارند تا دروس را به صورت جزئی‌تر و گام به گام آموزش ببیند تا بتوانند برای یادگیری مطالب جدید آماده شوند. در این حالت بهتر است با معلم دانش‌آموز خود صحبت کرده و از او بخواهید برای آن‌ها کلاس‌های فوق برنامه ترتیب دهد.
معلمین می‌توانند با استفاده از این کلاس‌ها زمان بیشتری را به آموزش مطالب سخت اختصاص داده و با ايجاد تنوع و نوع آوری در شيوه‌های پرسش و پاسخ و فراهم ساختن فرصت‌های تفكر، يادگيری را برای دانش‌آموزان ضعيف آسان سازند.
می‌توانید برای بهتر شدن دروس این دانش‌آموزان به آن‌ها منابع کمک‌درسی، کتاب‌های مفید و کلاس‌های خصوصی، جهت رفع اشکال و بالا بردن سطح درسی معرفی کنید و از والدین آن‌ها نیز کمک بگیرید تا بتوانند دانش‌آموز خود را به سطح مطلوب برسانند.
نبود انگیزه و اشتیاق در این دانش‌آموزان موجب می‌شود آن‌ها تلاش‌های لازم را برای پیشرفت خود انجام ندهند، با کلمات و جملات مثبت و انگیزشی آن‌ها را تشویق کنید.
اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان ضعیف در سطح بسیار پایینی قرار دارد، آن‌ها تصور می‌کنند نمی‌توانند از پس هیچ کاری برآیند. تلاش کنید تا آن‌ها بتوانند به توانایی‌های خود ایمان داشته باشند، از معلم آن‌ها بخواهید تا موقعیت‌های موفقیت‌آمیز را برای دانش‌آموزان ضعیف فراهم کنند.
دانش‌آموزان ضعیف قدرت اظهارنظر و یا شرکت در بحث‌های درسی را ندارند و ازاین‌رو اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهند، بهتر است مهارت‌های ارتباطی را به آن‌ها آموزش دهید.
تهییه شده توسط : سمیه معیاری _ آموزگار پایه چهارم